از ساز چنگ چه می دانید؟

تاریخچه

چنگ یکی از قدیمی ترین آلات موسیقی در جهان است. اولین چنگ ها از کمان شکارچیان ساخته شدند. نقاشی های دیواری مقبره های مصر باستان مربوط به ۳۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح است و ابزاری را نشان می دهد که شباهت زیادی به کمان شکارچی دارد اما بدون آن ستونی که در چنگ های مدرن امروزی می بینیم یعنی چنگ زاویه دار در حدود ۱۵۰۰ سال قبل از میلاد از آسیا به مصر آمد. این ساز از یک جعبه صوتی توخالی ساخته شده بود که با یک زاویه به یک بازوی سیم به طور مستقیم متصل شده بود. تارها، احتمالاً از مو یا الیاف گیاهی ساخته شده بودند، از یک طرف به جعبه صدا وصل می شدند و از طرف دیگر به بازوی سیم بسته می شدند و سیم ها با چرخاندن گره هایی که آنها را نگه می داشتند کوک می شدند.

چنگ سلتیک

در قرون وسطی ستونی به ساز چنگ اضافه شد که بتواند کشش سیم ها را بهتر حفظ کند. در این سیم ها مواد مستحکم تری مانند مس و برنج استفاده میشد و این تغییرات باعث شد تا ساز حجم صدای بیشتری را تولید کند و ماندگاری صدای بیشتری داشته باشد. نقاشی‌هایی از این چنگ‌ها در بسیاری از نسخه‌های خطی اولیه دیده می‌شوند و شکل آن‌ها با چنگ‌های سلتیکی که امروزه نواخته می‌شوند، بسیار متفاوت است.از آنجایی که چنگ‌های اولیه هیچ وسیله مکانیکی برای ارائه کلیدهای مختلف به نوازنده نداشتند، نوازندگان چنگ لازم می‌دانستند تا سیم‌های مورد نیاز برای هر قطعه را دوباره کوک کنند.سرانجام در نیمه دوم قرن هفدهم میلادی یک ردیف قلاب فلزی در امتداد سمت چپ چنگ قرار گرفت که هنگامی که نوازندگان به صورت دستی یک قلاب را بر روی سیم های انفرادی می چرخاندند،کوک سیم ها نیم پرده بالاتر می رفت. چنگ‌های مدرن امروزی بدون پدال با اهرم‌های نوک تیز بسیار پیشرفته تعبیه شده‌اند که برای هر سیم جداگانه بر روی ساز نصب شده اند که کیفیت صدای بسیار خوبی را هنگام نواختن ایجاد می‌کنند. اهرم ها معمولاً با دست چپ حرکت می کنند و نوازندگان ماهر می توانند خیلی سریع به کوک مورد نظر دست پیدا کنند.

اولین تصویر شناخته شده از چنگ در جزایر بریتانیا بر روی یک صلیب سنگی قرن هشتم قرار دارد. موسیقی بخش مهمی از زندگی در ایرلند باستان بود و چنگ یک ساز اشرافی به حساب می آمد که در دربار پادشاهان و در نزد سران قبایل نواخته می شد. در آن دوران نوازندگان چنگ باید میتوانستند با موسیقی خود سه احساس مختلف را در مخاطب برانگیزند: خنده، اشک و خواب. با انگلیسی شدن اشراف ایرلندی، هارپرهای سنتی به نوازندگان خیابانی تبدیل شدند که شعر می خواندند و آهنگ های محلی را به همراهی چنگ خود می خواندند و می نواختند.

چنگ تک اکشن

مدتی قبل از سال ۱۷۲۰ بود که مکانیزمی ساخته شد برای پاسخگویی به تقاضای نوازندگان چنگ برای داشتن صدایی وسیع تر.این مکانیزم به این صورت بود که هفت پدال در قسمت باس چنگ تعبیه شده بود که باعث می شد نت ها تا نیم پرده افزایش داشته باشند.به عنوان مثال، اگر چنگ روی C-flat کوک شده بود با فشار دادن پدال سیم C به C-natural تغییر داده میشد و اینگونه بود که چنگ تک اکشن متولد شد.

پدال‌ها به میله‌های فلزی متصل می‌شدند، که از طریق ستون جلویی به سمت بالا می‌رفتند، جایی که قسمت اکشن کروماتیک در داخل گردن منحنی ساز قرار می‌گرفت. این عمل با استفاده از مکانیزم قلاب قابل تنظیم، سیم را بر روی یک فرت می‌کشید که هنگامی که سیم درگیر می‌شد، طول سیم را کوتاه می‌کرد و گام را نیم پرده بالا می‌برد. به عنوان مثال هنگامی که ساز در کلید E-flat کوک می شد،این قابلیت را پیدا می کرد که با هشت کلید اصلی و پنج کلید مینور نواخته شود. چنگ های تک اکشن در قرن هجدهم محبوبیت زیادی به دست آوردند، همانطور که در دربار فرانسه توسط ماری آنتوانت این امر به اثبات رسید و شاید معروف ترین نوازنده این ساز در آن دوران ماری آنتوانت بود. چنگ‌های آن دوره به طرز باشکوهی با معرق کاری، تذهیب و نقاشی دستی تزیین می شدند.این سازها تنها آلات موسیقی نبودند و بدون شک هنگام نمایش در سالن‌های طلاکاری آن دوران به عنوان یک شیء هنری ارزشمند به شمار می رفتند.

سباستین ارارد

همانطور که موسیقی به جلو میرفت،ساز چنگ نیز باید با زمان حرکت میکرد و تکامل می یافت. به جای اینکه فقط به هشت کلید اصلی و پنج کلید مینور محدود شود،مهم بود که بتوان تمامی نت ها را با این ساز نواخت. در نتیجه سباستین ارارد در سال ۱۸۱۰ حق ثبت اختراع چنگ دبل اکشن پدال دار را به دست آورد.ارارد مکانیزم چنگ تک اکشن را دوباره طراحی کرد و قلاب های قابل تنظیم را با دو دیسک شاخک دار چرخان جایگزین کرد. اکنون سیم ها هر کدام به دو دیسک مجهز شده‌اند و بسته به موقعیت پدال مربوطه می‌توانستند در حالت فلت، نچرال و یا شارپ قرار بگیرند و به نوازنده چنگ این امکان را می داد تا هر نتی را به راحتی بنوازد.

این اختراع مبتکرانه چنگ را متحول کرد و امروزه نیز مورد استفاده قرار می گیرد. چنگ از آن زمان به تکامل خود ادامه داده است و در طول دو قرن گذشته پیشرفت های قابل توجهی در آن ایجاد شده است. در اواخر دهه ۱۸۰۰، لیون و هیلی، یک شرکت مستقر در شیکاگو که امروزه نیز در حال ساخت چنگ است، شروع به ساخت چنگ در آمریکا با مکانیزم سباستین ارارد کرد.با توجه به محبوبیت مداوم این ساز در قرن بیستم، بسیاری از سازندگان دیگر وارد صحنه شدند که هر کدام پیشرفت ها و اختراعات خود را در ساخت این ساز زیبا به ارمغان آوردند که بدون آنها این ساز نمی توانست جای پای خود را در جامعه مدرن امروزی حفظ کند. در آمریکا، علاوه بر لیون و هیلی، برخی دیگر از سازندگان چنگ پدال دار نیز وجو دارند. شرکت هایی همچون (Wurlitzer، Venus و Swanson) برخی از سازندگان دیگر در اروپا عبارتند از (Salvi، Camac ، Horngacher، David و Thurau) و همچنین شرکت (Aoyama) در ژاپن.

قرن بیست و یکم نویدبخش محبوبیت مداوم چنگ است، همانطور که در فستیوال‌ها، کنوانسیون‌ها، جوامع سازندگان چنگ، موسیقی ها، اجراها و فرصت‌های شغلی در دسترس نوازندگان چنگ این امر به خوبی نمایان است.از قرون وسطی تا مدرن، از کلاسیک تا جاز، از آکوستیک تا الکتریک. چنگ سازی است غوطه‌ور در سنت و در عین حال در معرض تغییر و برای بسیاری بیش از تنها یک ساز می باشد.