معرفی ساز جیمبی

جیمبی (Djembe) سازی کوبه‌ای است که در غرب آفریقا زاده شد و به صورت سنتی از جنس چوب و با کشیده شدن پوست روی سطحش ساخته می شود. به گفته مردم بامبارا در مالی، نام جیمبی از ضرب المثل (Anke djé, anke bé) گرفته شده است که به معنای این است که همه به دور هم و برای صلح جمع می شوند و این هدف نواختن جیمبی می باشد. در زبان بامبارا، (djé) فعل جمع کردن است و (bé) به عنوان صلح معنی می شود.

جیمبی دارای بدنه ای حکاکی شده از چوب سخت است و پوست آن بیشتر از پوست بز ساخته می شود. به غیر از حلقه ها جیمبی دارای قطر بیرونی ۳۰-۳۸ سانتی متر و ارتفاع ۵۸-۶۳ سانتی متر است. اما اکثر آنها قطری در محدوده ۱۳ تا ۱۴ اینچ دارند. وزن جیمبی از ۵ کیلوگرم تا ۱۳ کیلوگرم متغیر است و به اندازه و مواد پوسته بستگی دارد. یک جیمبی با اندازه متوسط حدود ۹ کیلوگرم وزن دارد.جیمبی می تواند صداهای متنوعی تولید کند که آن را به یک طبل همه کاره تبدیل می کند. صدای طبل بسیار بلند است و به آن اجازه می دهد تا به وضوح به عنوان یک ساز تکنواز در یک گروه کوبه ای بزرگ شنیده شود. مردم مالینکه می گویند که یک درامر ماهر کسی است که بتواند جیمبی را وادار به صحبت کند ، به این معنی که نوازنده این ساز می تواند داستانی احساسی را تعریف کند.

در سنت ها جیمبی تنها توسط مردان نواخته می شود .این ساز و ساز دونان (dunun) همیشه با هم نواخته می شوند. سازهای کوبه‌ای دیگر مثل شکره ( shekere کدو تنبل خالی پوشیده شده با یه تور پر از مهره) کاریگنان (karignan – زنگ لوله‌ای) و کیزه کیزه (kese kese – جغجغه‌ای از سبد بافته شده) معمولا توسط زن‌ها نواخته می‌شوند. حتی امروز هم نیز به ندرت می‌شود دید که زن‌ها در آفریقای غربی جیمبی یا دونان بنوازند و زنان آفریقایی با دیدن یک زن که جیمبی بنوازد ابراز شگفتی می‌کنند.

سرچشمه ی این ساز کجاست؟

باور بر این است که آهنگران اولین بار شروع به ساخت جیمبی کردند و سازها را به سفارش نوازنده ی آن ها می ساختند. درست کردن درام یک کار معنوی به شمار می رفت و آهنگر‌ها باید به روح درختی که آن را بریده بودند نذر می دادند. برای درخت لنگو (lengue) باید قربانی داده می‌شد تا اجازه‌ی قطع آن به آهنگر داده شود. سفارش دهندگان از اعضای طبقه‌ی جِلی (jeli) بود. جلی‌ها موزیسین‌هایی بودند که مسئولیت آن ها حفظ تاریخ شفاهی مردمشان بود. این گروه هنوز هم با مسئولیت مشابه در غرب آفریقا حضور دارند.اما به طور سنتی تنها کسانی که در خانواده‌های جیمبی به دنیا می آمدند اجازه نواختن این ساز را داشتند. به عنوان مثال اگر شما در یکی از خانواده‌هایی که فامیلی آن ها جیمبی بود متولد می شدید وظیفه ی شما این بود که این ساز را یاد گرفته و برای روستاییان اجرا کنید. جلی‌ها در مراسم‌های مذهبی مختلف، از جمله غسل تمعید، عروسی و گاهی حتی خاکسپاری، آواز می‌خوانند و مینوازند و نگهدار موسیقی اجدادشان هستند.آفریقایی‌ها بر این باورند که هر طبل متشکل از سه روح می باشد. روح درختی که طبل از آن ساخته شده است.دوم روح حیوانی که پوستش بر روی طبل کشیده شده و سوم روح کسی که درخت رو قطع کرده و یا آن را ساخته و بر روی آن حکاکی کرده است.

از نظر جغرافیایی، آغاز شکل گیری سنتی جیمبی به امپراتوری مالی بر می گردد و قدمت آن به سال ۱۲۳۰ پس از میلاد و شامل بخش هایی از کشورهای امروزی گینه، مالی، بورکینافاسو، ساحل عاج، گامبیا و سنگال می شود. با این حال، به دلیل فقدان سوابق مکتوب در کشورهای غرب آفریقا، مشخص نیست که آیا جیمبی مربوط به امپراتوری مالی است یا پس از آن. به نظر می‌رسد که تاریخ این ساز حداقل به چندین قرن و احتمالاً بیش از یک هزاره می‌رسد.